مردم‌سالاری دینی در نگاه امام‌خمینی(ره) و محمدباقر صدر؛ بررسی مقایسه‌ای مکتب سیاسی قم و نجف

پس از انقلاب مشروطه، نخبگان بسیاری نقش مردم در حکومت و جامعه را تشریح کردند و دراین‌راستا، اندیشمندانی مانند امام خمینیŠ و سیدمحمدباقر صدر نیز، به توجیه نظری این نقش در عرصه حکومت اسلامی پرداخته و آن را بسط داده‌اند. (تاریخچه) اما زوایا و ابعاد اندیشه این دو عالم معاصر شیعی درباره حدودوثغور دخالت مردم در سرنوشت سیاسی، به‌روشنی تبیین نشده است (مسئله) و این، موضوع مهمی است که پژوهشگران و اندیشمندان دینی، جدی به آن توجه نکرده‌اند، (پیشینه) بنابراین، طرح اینکه مردم چه سهمی در اندیشه حکومت اسلامی امامŠ و شهیدصدر دارند؟ پرسشی اساسی است. (سؤال) به نظر می‌رسد آنان از دریچه دو مکتب فکری- سیاسی ریشه‌دار قم و نجف نقش مردم در امر حکومت را تشریح کرده‌اند. (فرضیه) چنین احتمال علمی می‌تواند ما را به چهارچوب‌ها و اهداف نظری مردم‌سالاری دینی در اندیشه سیاسی شیعه رهنمون شود. (هدف) این مقاله با تحلیل تطبیقی، درصدد مقایسه تفکرات سیاسی این دو فقیه برجسته شیعی از دو منظر گوناگون است. (روش) تأکید مکتب قم بر همراهی هم‌زمان فقیه و مردم، و اصرار مکتب نجف بر خلیفهْْ‌اللهی مردم، اما با اشراف مرجع ذی‌صلاح ناظر، از پیامدهای این نوشتار است. (یافته)